Nắm bắt được chính xác sự phát triển màu sắc của cá Koi vẫn là một vấn đề đau đầu không chỉ riêng người chơi cá koi mà ngay cả những nhà lai tạo cũng không có một phương pháp chính xác tuyệt đối. Mục đích của bài viết là đưa ra cái nhìn tổng quát từ đó người chơi có thể có những nhận định cho riêng mình.
Sự phát triển màu sắc của cá Koi là rất khó đoán bởi vì nó bao hàm rất nhiều yếu tố. Một vài yếu tố có thể kiểm tra khi mua cá, tuy nhiên một số yếu tố không thể xác định được bởi ngay cả những nhà lai tạo hay chuyên gia cá koi chứ không riêng gì người mua. Những nhân tố này sẽ được giải đáp thông qua bài viết này. Tôi xin nhấn mạnh rằng những gì bài viết trình bày không thể áp dụng với sự thay đổi của những chủng loại koi như Kymonryu và Suminagashi, Shusui, Asagi và Ogon. Tôi sẽ tập trung vào sự thay đổi có thể xảy ra ở những dòng như Kohaku, Sanke, Showa, Utsurimono, Bekko, Goshiki…Bởi vì những dòng cá này có độ thẩm mỹ và giá trị cao nên việc thay đổi màu sắc của chúng có thể dẫn đến những mất mát to lớn về giá trị.
Màu sắc mà chúng ta thấy được ở cá Koi được sản sinh ra từ 3 sắc tố màu. Những sắc tố này chứa trong những tế bào sắc tố được gọi là Chromataphores. 3 sắc tố này là đỏ, đen và vàng. Một Chromataphore chỉ chứa một loại màu. Dưới kính hiển vi thì Chromataphore được thấy như là một hạt cây. Toàn bộ những màu sắc chúng ta thấy ở cá Koi đều là sự pha trộn lẫn của những màu sắc trên. Ví dụ, màu cam là sự pha trộn của màu Chromataphore đỏ và vàng; nâu là sự pha trộn của đen, vàng và đỏ. Tôi chưa bao giờ thấy một mảng màu nào của cá koi mà chỉ bao gồm một loại Chromataphore. Vì vậy có thể giả định rằng toàn bộ màu sắc của cá koi đều là sự pha trộn của các Chromataphores, từ đó tạo nên những màu sắc cá Koi ấn tượng. Irridocytes là lớp tế bào phản chiếu màu sang bạc thường phân bổ ở viền vảy của cá Koi. Nếu không có tế bào Chromataphores nào xuất hiện ở cá koi thì cá Koi sẽ chỉ toàn màu trắng bởi vì sự có mặt của Irridocytes. Mặt khác, vị trí của Irridocytes trên da của cá Koi sẽ tác động đến độ tương phản của da cá. Nếu những tế bào này nằm toàn bộ trên bề mặt da cá thì cá sẽ có màu ánh kim loại (tương tự dòng Yamabuki và Platinum). Nếu chúng nằm ở dưới cùng của lớp da thì da cá sẽ có định dạng lưới (giống Matsuba). Trong một vài trường hợp, sự kết hợp giữa Irridocytes và Chromataphores sẽ sản sinh ra những màu sắc tương phản như vàng khối ở trên bề mặt. Màu xanh dương là kết quả của màu đen nằm ở dưới lớp da và tế bào Irridocytes nằm ở giữa lớp da.
Giống như Irridocytes, Chromataphores có thể ở trên bề mặt của da cá, nhưng ngay lập tức có thể chìm xuống dưới da. Nếu lớp tế bào Chromataphores rất dầy ở da thì màu sắc cũng sẽ dầy theo. Tuy nhiên, vị trí của Chromataphores tác động đến sự ổn định của màu sắc. Chromataphores ở bề mặt da thường sẽ tạo nên sự bất ổn định màu sắc bởi vì ó có thể mất đi do va chạm hoặc khi cá già. Nhưng tế bào này ở dưới da sẽ ổn định hơn và khó bị tổn hại hơn. Lý tưởng nhất là lớp tế bào này ở dưới da và trên da đều dầy. Điều này sẽ tạo nên cả sự ổn định và màu sắc đậm cho cá. Như đã đề cập, Chromataphores là lớp tế bào chỉ giữ sắc tố màu mà không thể sản sinh ra chúng. Chính vì thế con cá phải tiêu thụ chúng. Trong giới hạn của một hồ cá Koi, sẽ không đủ dạng thức ăn tự nhiên chứa những sắc tố cần thiết cho cá koi, vì vậy, thức ăn tăng màu cho cá koi là rất quan trọng. Như đối với mọi loại thức ăn cho cá koi, thức ăn tăng màu có chất lượng cao sẽ bảo đảm cho các tế bào màu sắc được định hình và cá có thể hấp thụ vào cơ thể chúng. Tế bào sắc tố trong bữa ăn, Carotenoids là chất duy trì sự ổn định của màu sắc. Chất này được tìm thấy nhiều ở trong thịt tôm và thịt cá và có nhiều tế bào giữ màu ở tảo Spirulina, Canthaxanthin, một loại thức ăn phụ gia thông thường. Nếu thức ăn tăng màu không được cho cá Koi ăn, thì lớp tế bào Chromataphores sẽ không được làm đầy với các chất giữ màu và con cá koi trông sẽ nhợt nhạt với màu sắc tệ hại. Điều này có thể dẫn đến một con cá Koi có chất lượng cao trở thành tầm thường. Cho ăn thức ăn tăng màu sẽ làm cá phẩm chất tốt trở nên tuyệt vời nhưng không thể biến một con cá phẩm chất kém thành phẩm chất tốt. Bí quyết để nuôi cá Koi và cho phép màu sắc của nó phát triển một cách tự nhiên, là cho ăn đều đặn giữa các loại thức ăn, trong đó có thức ăn tăng màu với một định lượng nào đó trong một thời gian liên tục cho tới khi cá trưởng thành. Nếu vội vã cho ăn nhiều, cá Koi sẽ kết thúc phát triển màu sớm mà thực tế trong tự nhiên nó chưa thể hoàn thành.
Khi mà Chromataphores đã lấp đầy các tế bào màu, sự dư thừa tế bào màu sẽ tràn qua các nơi khác trên thân của cá Koi. Đó là lý do tại sao một số vùng trắng của cá Koi trở thành màu hồng, đó là sự hình thành tạm thời của Erythrin. Tế bào này không thể được hấp thụ trong Chromataphores và sẽ nhanh chóng biến mất khi thức ăn tăng màu được giảm xuống.
